Elke maand komt het Europees Parlement gedurende vier dagen bijeen voor een plenaire zitting in Straatsburg. Deze sessies zijn de hoogtepunten van het parlementaire werk. Het is in de Franse stad dat de grote debatten over actuele onderwerpen plaatsvinden en de definitieve stemming over wetgevende teksten. We kunnen de plenaire zitting beschouwen als de voltooiing van al het werk dat in Brussel is verricht. Het doel van dit artikel is om een samenvatting te geven van de belangrijkste gebeurtenissen van de week, de context uit te leggen, ze te analyseren en te informeren over de belangrijke stemmingen tijdens deze sessie.

Leestijd: 6 minuten

 

Born in the USA

Bij de opening van de eerste plenaire zitting van 2025 werd een nieuw hoofdstuk in de Amerikaanse geschiedenis geschreven, waarschijnlijk ook in de wereldgeschiedenis, op meer dan 6.000 km van Straatsburg. Op maandag 20 januari werd Donald Trump de 47e president van de Verenigde Staten. Dit tweede mandaat belooft al een reeks onzekerheden, verrassingen, wendingen, uitspattingen en soms zelfs brutaliteit in het gedrag van de Amerikaanse president. Deze overwinning heeft inderdaad een smaak van wraak voor hem. We hebben ook geleerd, soms ten koste van onszelf, dat president Trump weet hoe hij voordeel kan halen uit de verwarring die hij zaait en de machtsverhoudingen die hij creëert. De dreigementen die hij verspreidde in de dagen voorafgaand aan de inauguratie, gaven zonder twijfel de toon aan. De dreigementen die nauwelijks verborgen zijn, met betrekking tot Groenland, een regio die deel uitmaakt van Denemarken – een NAVO-bondgenoot en een EU-lidstaat – toonden op zeer duidelijke wijze het gebrek aan respect van president Trump voor conventies en waarschijnlijk voor zijn natuurlijke partners. Europa heeft helaas weinig vastberadenheid getoond in zijn reactie.

In het debat dat we hebben gevoerd over de geopolitieke en economische gevolgen van de nieuwe Trump-administratie, was ik verrast door de twee standpunten die ik bij mijn collega-parlementsleden – vaak aan de uiterste kanten – aantrof. De eerste is een duidelijke oproep om de Verenigde Staten de rug toe te keren. Deze positie wordt doorgaans verdedigd door de klassieke anti-atlantisten die twee eeuwen van partnerschap en solidariteit met één zwaai willen wegvegen. Zeker, zoals in elke relatie, hebben we hoogte- en dieptepunten gekend in de trans-Atlantische relatie. Pragmatisch gezien ben ik me volledig bewust van de belangen die we hebben bij het onderhouden van relaties met de Amerikanen, op verschillende gebieden. De NAVO blijft bovendien de hoeksteen van onze veiligheid. En Europa leeft van de handel en investeringen met de Verenigde Staten. Maar, fundamenteel gezien – en dit is voor mij belangrijk – kan ik me niet neerleggen bij het vergeten van de beslissende rol die de Amerikanen hebben gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa. Ik vergeet ook niet de grote idealen van vrijheid en democratie die onze samenlevingen altijd hebben gedreven, door de eeuwen heen, en die de Westerse wereld hebben gevormd.

Aan de andere kant van de plenaire zaal vond ik parlementsleden die zichzelf soevereinisten noemen, maar die in hun aanbidding voor de Amerikaanse president bereid waren om een Europa als vazal van de Verenigde Staten te accepteren. Dit is precies het tegenovergestelde van wat we moeten doen. In een multipolaire wereld, waar de dialoog de komende jaren steeds moeilijker zal worden, waar president Trump zeer waarschijnlijk zijn transactionele logica zal voortzetten, moet Europa zijn vermogen tonen om verenigd en vooral autonoom te zijn. Onze troeven zijn er, hoewel we ze maar lauw verdedigen. Het ontbreekt nu alleen nog aan politieke wil. Onze economieën zijn sterk, we hebben een open en geïntegreerde markt die bijna 450 miljoen consumenten vertegenwoordigt met koopkracht. Dat is niet niks. Dit grote voordeel kunnen we consolideren, mits we snel de aanbevelingen uitvoeren die zijn vastgelegd in het rapport van Mario Draghi uit 2024; een routekaart die alle sleutels bevat om een solide, veerkrachtige, innovatieve economie op te bouwen, die in staat is om de uitdagingen van de digitale- en klimaattransitie aan te gaan. Er zijn ook specifieke projecten die, als ze met intelligentie en vastberadenheid worden uitgevoerd, ons in staat stellen om meer onafhankelijkheid te verkrijgen. Ik denk aan een gemeenschappelijk defensiebeleid, met gezamenlijke aankopen en de steun voor een echte industrie op dat gebied; maar ook aan energie, waar we zien dat een overgang naar een gebalanceerde, koolstofarme mix, met name via kernenergie, mogelijk is. Het eerste mandaat van president Trump zou een “wake up call” voor Europa moeten zijn geweest. Dat was het niet echt. Ik hoop dat we dit keer veel beter zullen doen.

 

Nee, Europa wil de vrijheid van meningsuiting niet doden

Hij was niet onopgemerkt gebleven bij de inauguratie van president Trump, dat is het minste wat we kunnen zeggen. Elon Musk, een van de trouwe bondgenoten van de Amerikaanse president en onder andere de baas van X (voorheen Twitter), stond indirect in het centrum van het debat over de implementatie van de DSA. Onder de vorige legislatuur werd de Digital Services Act aangenomen om de rechten van Europese gebruikers van online platforms – denk aan X, Facebook, Instagram – te waarborgen en om de verantwoordelijkheden van deze platforms te definiëren, bijvoorbeeld met betrekking tot inhoud en de transparantie van hun werking.

Op een libertarische lijn die elke regel negeert, sterk geïnspireerd door dhr. Musk, die uiteindelijk vooral zijn eigen belangen verdedigt, klonken er kritieken op het bestaan van de DSA. En dit terwijl het Constitutioneel Hof van Roemenië gedwongen was de presidentsverkiezingen van december te annuleren na vermoedens van buitenlandse inmenging via TikTok in het voordeel van een kandidaat. Nog erger, vandaag onthult een onderzoek dat Facebook duizenden desinformatiecampagnes uit het buitenland in 2023 heeft laten passeren. Deze bedreigingen moeten zeer serieus worden genomen, omdat hun invloed niet beperkt is tot de digitale omgeving. Ze hebben directe dramatische gevolgen voor onze democratie en dus voor onze mogelijkheid om als samenleving te functioneren.

Ook ik wil geen overregulering van creativiteit en innovatie, noch een zogenaamde gedachtenpolitie. Maar om ervoor te zorgen dat sociale netwerken een plaats blijven waar vrijheid en meningsuitwisseling mogelijk blijven, is het essentieel om enkele fundamentele principes vast te leggen die door iedereen moeten worden gerespecteerd. In het echte leven is de vrijheid van meningsuiting ook vrijwel onbeperkt, met enkele grenzen die bijvoorbeeld oproepen tot haat of de glorificatie van terrorisme verbieden. De vrijheid van meningsuiting is zelfs zo uitgebreid bij ons, dat degenen die zich fel tegen de DSA verzetten, dit luid en duidelijk overal kunnen zeggen, altijd en overal. Dit zorgt voor het levende debat in onze democratie. Ik zou ook willen toevoegen dat gemanipuleerde algoritmes die een narratief bevorderen dat een ideologie of specifieke belangen dient, absoluut in strijd zijn met de vrijheid van meningsuiting voor iedereen. De vrijheid van de een kan niet ten koste gaan van die van de ander.

De prioriteit is nu om de wetgeving echt effectief te maken. Er is niets erger dan een wet die niet wordt nageleefd, zonder gevolgen. De Europese Commissie heeft verschillende onderzoeken geopend tegen platforms, waaronder één tegen X in december 2023, maar helaas, meer dan een jaar later, is er nog niets afgerond. Ondertussen blijven de platforms vooruitgang boeken en evolueren. De verkiezingen daarentegen vinden overal in Europa plaats. Dit is dus een boodschap die ik heb overgebracht aan de nieuwe vicevoorzitter Virkunnen: we moeten veel beter presteren met de DSA: aanpassingsvermogen, snelheid en efficiëntie. De eindeloze vertragingen vervormen onze regelingen en als er fraude is, moeten we sancties opleggen. Tenslotte, niemand staat boven de wet.

 

Degenen die Europa van binnenuit bedreigen

In december vroeg ik om een debat te houden over de onthullingen van de Belgische en Hongaarse kranten – De Tijd (Lars Bové) en Direkt36 – over een spionagezaak tegen OLAF, het Europese Bureau voor Fraudebestrijding. Het blijkt dat medewerkers tussen 2015 en 2017 werden afgeluisterd en gevolgd door het Hongaarse informatiekantoor terwijl OLAF onderzoek deed naar vermoedens van onregelmatigheden (later bevestigd door onderzoek) in de aanbesteding van een overheidscontract aan de schoonzoon van premier Viktor Orbán. Deze onthullingen zouden echter slechts het topje van de ijsberg kunnen zijn, aangezien dit bureau blijkbaar een algemene missie had om Europese instellingen en delegaties te bespioneren. Dat zulke daden onaanvaardbaar zijn, is een understatement. Het is niet alleen een schending van vertrouwen en loyale samenwerking, maar dergelijke daden, indien bewezen, moeten zwaar worden gesanctioneerd.

Het is des te ernstiger omdat ik het werk van OLAF beschouw als direct gericht op een van de meest legitieme eisen van burgers: het correct gebruik van publieke middelen die nooit mogen worden misbruikt voor persoonlijk gewin. In zekere zin staat het werk van OLAF in het hart van de rechtsstaat, een fundamenteel principe van de Europese Unie: gelijke behandeling, transparantie en integriteit boven willekeurige of politieke besluiten.

Het is niet de eerste keer dat de Hongaarse regering wordt bekritiseerd voor schendingen van de rechtsstaat, integendeel. Sinds 2018 heeft het Europees Parlement officieel het verzoek aan de Europese Raad gedaan om artikel 7 van het EU-Verdrag te activeren tegen Hongarije. Dit artikel voorziet erin dat als er een duidelijk risico is op een ernstige en blijvende schending van de fundamentele waarden van de EU door een lidstaat, de Raad eerst met het betrokken land in gesprek gaat om de situatie te verhelpen en, indien er geen verbetering is, kan het land bepaalde rechten worden opgeschorst, zoals het stemrecht in de Raad. Toch is, ondanks het aanzienlijke verleden van de Hongaarse regering, dit artikel nog niet geactiveerd. Daarom heb ik ook het Poolse voorzitterschap aangesproken over deze kwestie. – Polen heeft sinds begin januari het voorzitterschap van de Raad van de EU overgenomen voor de komende 6 maanden.- Polen, dat jarenlang onder de procedure van artikel 7 stond vanwege hervormingen die de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht bedreigden, heeft serieus werk geleverd – onder leiding van dhr. Tusk – om terug te keren naar de Europese waarden en de rechtsstaat. Ik beschouw het als een geweldige kans voor het voorzitterschap om een herziening van het systeem van artikel 7 te bevorderen om een politiek blokkade te overwinnen, een complexe en trage procedure en een gebrek aan doeltreffende sancties.

 

Wat hebben we gestemd?

Naast de goedkeuring van de overeenkomst met Servië voor operationele samenwerking met het Frontex-agentschap om de grenzen in de Balkan beter te beveiligen – een belangrijk transitpunt voor illegale immigratie – concentreerden de teksten waarover gestemd werd zich voornamelijk op internationale kwesties. Het was bijvoorbeeld zeer belangrijk om de oproep tot onmiddellijke vrijlating van de Belg Jean-Jacques Wondo, die in de DRC gevangen zit en tegen wie de aanklachten zijn gebaseerd op onbetrouwbare getuigenissen, te steunen. We hebben ook een soortgelijke oproep gedaan met betrekking tot de Franse schrijver Boualem Sansal, die om politieke redenen gevangen is vanwege zijn kritiek op het Algerijnse regime. Deze oproep werd echter niet gesteund door The Left, de extreemlinkse groep waartoe PTB/PVDA en La France Insoumise behoren. Onbegrijpelijk, oneervol, maar zeer representatief voor de acties, soms van regimes, die de extreemlinkse politiek op internationaal niveau ondersteunt. Een andere tekst over de repressie van de bevolking in Belarus door het regime van Loekasjenko werd ook gestemd om de bezorgdheid te uiten over de herhaalde schendingen van de mensenrechten in dat land.

Ik ben ook tevreden dat het Parlement via andere resoluties, twee sterke standpunten heeft aangenomen. De eerste is een duidelijke afwijzing van de vervalsingen van de geschiedenis door Rusland om de oorlog in Oekraïne te rechtvaardigen. Voor mij en veel anderen blijft de oorlog in Oekraïne een illegale, ongewettigde en onrechtvaardige agressie. Dit brengt de discussies over online platforms in herinnering: gezien de georganiseerde desinformatie, roept het versoepelen van de regels voor feitencontrole veel vragen op. De tweede tekst veroordeelt de machtsovername door Nicolás Maduro in Venezuela na zijn inauguratie op 10 januari. Het Parlement blijft Edmundo González Urrutia als de legitieme winnaar van de presidentsverkiezingen erkennen, evenals de winnaar van de Sakharovprijs 2024 samen met Maria Corina Machado. We zullen in ieder geval de politieke en democratische oppositie in het land blijven steunen.

Meer informatie op de website van het Europees Parlement.