Morgen, 31 december, loopt het zesde mandaat van België in de VN Veiligheidsraad (VNVR) ten einde. Twee en een half jaar eerder had ons land de steun gekregen van niet minder dan 181 landen om twee jaar lang aan te schuiven aan de hoefijzertafel van het belangrijkste orgaan voor internationale vrede en veiligheid. België is tijdens die twee jaar actief geweest in alle dossiers op de agenda van dit orgaan.

“Zo’n mandaat is geen vanzelfsprekende verantwoordelijkheid in tijden van toenemende geopolitieke spanningen, verschuivende evenwichten en verhoogde druk op het multilaterale systeem” zegt Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès. “Maar met collectief engagement en het opnemen van verantwoordelijkheid kan de internationale gemeenschap de talrijke internationale uitdagingen beter aanpakken.”

België was voor dit mandaat een aantal belangrijke dossiers en functies toevertrouwd. Ons land was o.a. voorzitter van de Werkgroep voor Kinderen en Gewapende Conflicten, waar de Veiligheidsraad aanbevelingen formuleert aan landen om kinderen beter te beschermen tegen de gevolgen van conflicten. België leidde ook het Somalië sanctiecomité, waar sancties, onder meer een wapenembargo, helpen tegen de zware instabiliteit in het land. Als coauteur streefde België naar consensus onder de leden van de Veiligheidsraad in humanitaire kwesties betreffende het Syrië-conflict, zoals toegang voor humanitaire hulp, alsook voor het UNOWAS (VN Bureau voor West-Afrika en Sahel) mandaat. Verder oogstte België erkenning voor de facilitering van Resolutie 2231, een sleuteltekst voor de controle op het Iraanse nucleaire programma en de implementatie van het Joint Comprehensive Plan of Action-JCPOA.

De strijd tegen schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten, tegen de erosie van het humanitair oorlogsrecht en tegen de straffeloosheid zijn andere hoekstenen van de Belgische multilaterale aanpak. Ons land verdedigde de rol van het Internationaal Strafhof (ICC), als focal point tijdens ons mandaat. Ook het thema van de transitionele justitie werd door België op de agenda van de Veiligheidsraad gezet.

Die bijzondere taken gaven het Belgische optreden in de VN Veiligheidsraad mee richting en kleur. Maar ons land maakte ook op andere manieren het verschil. Een opgemerkte focus op transparantie en openheid vertaalde zich in het regelmatig betrekken van het middenveld. “De Belgische diplomatie hecht hieraan veel belang” benadrukt Minister Wilmès. “We hebben er vaak voor gezorgd dat mensenrechtenverdedigers of vertegenwoordigers van het middenveld aan de tafel van de Veiligheidsraad zaten om hun inzichten en ervaringen te delen”.

Als stichtend lid van de Europese Unie (EU) hechtte België groot belang aan coördinatie onder de EU-leden van de Veiligheidsraad. Dat resulteerde in een opmerkelijke toename van het aantal gezamenlijke verklaringen die meer zichtbaarheid hebben gegeven aan de Europese stem.

België was ook een drijvende kracht achter de toenemende samenwerking onder verkozen leden van de Veiligheidsraad (zogenaamde “Elected 10” of “E10”). In 2019 spraken die leden voor het eerst in de geschiedenis met één stem in de Veiligheidsraad om de werkmethode van het orgaan te verbeteren en de verdeling van de taken tussen permanente en niet permanente leden evenwichtiger te maken. Datzelfde jaar heeft België samen met Koeweit en Tunesië alle uitgaande, zetelende en inkomende verkozen leden in Brussel bij elkaar gebracht om de samenwerking verder te bestendigen. Dit sluit perfect aan bij de inzet op verhoogde efficiëntie en effectiviteit van de Veiligheidsraad.

Het klopt dat internationale spanningen impact hebben op de dynamieken en de besluitvorming. Maar Minister Wilmès pleit voor nuance: “Het lijdt geen twijfel dat de Veiligheidsraad moet worden hervormd. Het is zeker dat een bepaalde dynamiek tussen sommige permanente leden de daadkracht van de Veiligheidsraad soms vermindert. En de verkozen leden moeten af en toe opboksen tegen de permanente leden. Maar de Veiligheidsraad is nog steeds in staat belangrijke beslissingen te nemen over de moeilijkste crises in de wereld. Mede door Belgische daadkracht werd humanitaire toegang in Syrië voor miljoenen burgers verzekerd. Of neem bijvoorbeeld de situatie van kinderen in conflict. België leidde de Veiligheidsraad in twee jaar naar niet minder dan vijftien consensusteksten over de aanpak van kinderrechtenschendingen in sommige van de meest controversiële landendossiers, zoals Syrië en Myanmar. Die prestatie zonder voorgaande vereiste ook de bereidwilligheid van alle leden van de VN Veiligheidsraad”.

Alle geledingen van de Belgische diplomatie werden betrokken bij de uitvoering van het mandaat. Ook het Ministerie van Defensie speelde een rol met onder meer expertise van op het terrein. De inzet van de honderdtal Belgische VN-blauwhelmen in MINUSMA (de VN vredesmissie in Mali) bijvoorbeeld geeft ons land kennis van zaken, geloofwaardigheid en erkenning. Ons land heeft die ervaring kunnen benutten bij de onderhandelingen over de mandaten van de dertien vredesoperaties van de Verenigde Naties in de hele wereld.

De investering voor een mandaat in de Veiligheidsraad is aanzienlijk, maar noodzakelijk, vindt Minister Wilmès. “We moeten meespelen, verantwoordelijkheid nemen en mee de richting bepalen. Dat deden we. Eens te meer bevestigden we onze reputatie van bruggenbouwer. We smeedden compromissen. We stonden voor een breed concept van veiligheid, met inbegrip van het internationaal recht, het humanitair oorlogsrecht en de mensenrechten. En met onder meer ook ons diplomatieke netwerk in Afrika gaven we de besluiten van de VN Veiligheidsraad op belangrijke wijze vorm.” Bovendien dragen de vierentwintig maanden in de Veiligheidsraad ook de vruchten van verbeterde toegang tot de belangrijkste wereldspelers en de versterking van samenwerking met gebruikelijke en minder gebruikelijke partners.

Het hoofd van de Belgische diplomatie kijkt met tevredenheid terug op een geslaagd mandaat in de Veiligheidsraad. Genoegzaamheid is echter niet aan de orde. Er wordt nu al vooruit gekeken naar de volgende mijlpalen voor de Belgische multilaterale diplomatie. Dit jaar zit ons land de Nuclear Suppliers Group voor. België leidt ook de Ontwapeningsconferentie in 2021. Verder voert ons land campagne voor de rol van voorzitter van de 5de Commissie van de Algemene Vergadering van de VN. En België mikt op een zetel in de Mensenrechtenraad vanaf 2023. Het zijn slechts enkele voorbeelden van het Belgische engagement voor een effectief multilateralisme.